حافظه یکی از ارکان اصلی خودآگاهی است. بدون حافظه مفهوم خودآگاهی نزد آدمی نمی توانسته که شکل بگیرد. حافظه اگرچه اساسی جسم شناختی دارد اما بیشتر می توان آن را به روان آدمی نسبت داد. حافظه تقریبا در تمامی مسایل مرتبط با شناخت در هم تنیده است.
زمان نیز از آن دست مسایل شناختی است که به حد زیادی مرتبط با حافظه است. آن دسته از انسان ها که حافظه ی خوبی ندارند معمولا از درک درستی نسبت به مقوله ی گذر زمان برخوردار نیستند. اما برعکس برای آنکس که حافظه ی خوبی دارد، زمان کِش می آید.
حافظه یک مفهوم کلی و یکپارچه نیست. این مفهوم را می توان به زیرشاخه های متعددی تقسیم نمود. همچون تئوری هوش چندگانه ی گاردنر، می توان از تئوری حافظه ی چندگانه (Multiple Memory Theory) نام برد. داده ها از کانال های حسی وارد مغز شده و آنجا پس از تحلیل های ذهنی در روان (حافظه) ذخیره می گردند. از این رو براحتی می توان از حافظه ی بصری، حافظه ی شنیداری، چشایی و غیره نام برد.
این تقسیم بندی مفهوم حافظه، یک تقسیم بندی مبتنی بر مقوله ی حواس است. با عنایت به این تقسیم بندی می توان قایل به این مسئله بود که برخی انسان ها در مقایسه با دیگران حافظه ی بصری و یا حافظه ی بویایی بهتری دارند، به این معنا که چهره ها و یا بوها بهتر در حافظه ی آن ها ذخیره می گردند.
این مسئله صحیح است و علت فیزیولوژی آن را هم می توان در آناتومی مغز ایشان و تکامل سلول های بافت مغز در راستای اختصاصی شدن بجهت در اختیار یک حس خاص قرار گرفتن دانست، مسئله ای که از گونه ای به گونه ی دیگر در سلسله ی جانوران توفیر جدی می کند.
علاوه بر این نوع کلاسه بندی، حافظه را بر اساس مسایل دیگری نیز می توان تقسیم بندی کرد، یعنی مسایلی که با مقولات شناختی ارتباط نزدیک تری دارند. مثلا برخی افراد قدرت حافظه ای خوبی برای به یاد سپردن تاریخ ها دارند. برای آن ها تواریخ مسایل زنده و پررنگی هستند که بر سر تمامی رویدادها سایه می افکنند. این افراد قادرند که تاریخ عمده ی رویدادهای زندگی را براحتی به یاد آورند. برخی دیگر مثلا در به یاد آوردن نام ها خبره اند. برخی دیگر اعداد را بخوبی به ذهن می سپارند و غیره…
این کلاسه بندی شناختی در مقایسه با آن کلاسه بندی حواس محور، گونه گونی های بیشتری دارد. در کل می توان به این اصل باور داشت که داشتن حافظه ی قوی یکی از مصادیق هوشمندی است. حافظه ی قوی آن قسم حافظه ای است که می تواند به محض نیاز اطلاعات دریافت شده ی پیشین را با جزئیات در اختیار فرد قرار دهد.
البته جا دارد بیان شود که این مسئله در رابطه با جریانات دردناک زندگی حقیقتا آزاردهنده بوده و آنکه حافظه ی قوی ای ندارد در صورت داشتن یک زندگی رنج آور، کمتر آسیب دیده و حقا که این یک هدیه ی بزرگ از جانب طبیعت به اوست…
