خیلی از خصلت های بد اخلاقی که از انسان ها سر می زند، در اثر این علت است که آن ها آنچه را که بهتر است یاد نگرفته اند. یادگیری بخش زیادی از مقوله ی شخصیت و اخلاقیات آدمی را رقم می زند.
تحقیقات رفتارشناسی جانوری نشان داده اند که با عوض کردن محل زندگی پرندگان، نحوه ی آواز خواندن آن ها عوض شده و شبیه به نحوه ی آواز خواندن اعضاء جمعیت های همسایه که مشتمل بر تعداد بیشتری عضو بوده و از نگرگاه زمانی نیز پیشتر از دسته ی کوچ کرده در آن منطقه ساکن بوده اند، می گردد. پس دیدیم که که آواز پرندگان نیز یک مسئله ی جبلی – فطری نبوده و کاملا تحت تاثیر فرآیند یادگیری محیطی است.
البته همه ی فرهنگ ها پُر هستند از آموزه ها و نصایح مثلا-اخلاقی کهن، اما آنچه که آموزش نامیده می شود تماما یک مسئله ی عملی است و اعضای این فرهنگ ها بیش از موعظه، به یادگیری تجربی از خلال مشاهده ی الگوها نیاز دارند.
وقتی پسربچه ای می بیند که پدرش به همسر خود (مادر پسربچه) احترام نمی گذارد، بی شک یاد می گیرد که مردسالار شده، خود را از زنان برتر دانسته و در بزرگسالی همچون پدرش برای رسیدن به خواسته های خود به زنان زور بگوید.
وقتی خانواده ی این مرد ستمگر می بینند که او به همسرش در مقابل آنان بی احترامی کرده و قدرش را نمی داند، آن ها نیز بزودی یاد می گیرند که (بقول عوام) عروسشان را راه و بیراه مورد الطاف آنچنانی!!! خود قرار دهند زیرا آن ها در عمل آموزش دیده اند که این زن موجودی بی ارزش و توسری خور است.
در این جا باز به ابتدای این نوشتار باز می گردیم. عمده ی آنچه که مربوط به جنبه های عملی شخصیت و اخلاقیات آدمی است در گرو آموزش و یادگیری است و نه جبرِ منتج از ذات و فطرت…
11858
